Kayıtzinciri teknolojisi ile ilk tanışmam pek çoğunuz gibi teknolojinin kendisi vasıtasıyla değil; ortaya çıkardığı bir ürün olan Bitcoin vasıtasıyla oldu. Bende hemen evde bir bitcoin üretme yazılımı kurup bir iki gün madencilik yaptıktan sonra “Üretmiyo bu yeeaaa!” diyip kapatanlardanım. Tabi bu 2011 yılındaydı. Şimdi 2019 yılındayız ve kayıtzinciri teknolojisi epey ilerledi lakin temelindeki mantık hiç değişmedi. Şimdi biraz ona ve bu kayıtzinciri çılgınlığına değinelim.
Kayıtzinciri temelinde yapılan işlemlerin yine işlem yapanlar tarafından onaylandığı bir sistem. Mesela şöyle düşünün; bir kişiye bin kişinin ortasında ödeme yapıyorsunuz ve bin kişi bu ödemeyi görüyor “evet gördüm” diye onaylıyor. Bu bin kişi sizin ödediğinize dair şahit oluyor ve ödeme onaylanıyor. Kayıtzincirinin mantığı bu sistemin algoritmik hale dönüştürülmüş şekli. Peki biz bu işlemi günümüzde nasıl yapıyoruz? Bankalar vasıtası ile. Biz bankaya güveniyoruz ve paramızı ona veriyoruz. O da başka kişiye veriyor. Burada garantiyi sağlayan tek bir kuruluş; herkesin güvendiği banka. Banka burada bir veritabanı tutuyor ve A kişisinden şu kadar aldım ve B kişisine verdim diye kayıt tutuyor. Devlet ve kişiler de bankanın kayıtlarına güvendiği için -ve denetlendiği için- bir problem çıkmıyor.
Kayıtzinciri bu minvalde “otoriteyi kaldıran” ve “otoriteyi kullanıcılarının kendisine veren” bir yapı. Kayıtzincirinin esas aması “otoriteyi kaldırmak”; diğer bir deyişle otoritenin kaldırılmasının mümkün olmadığı yapılarda anlamını yitiriyor. Bugün veritabanı ile yapılan herşeyi kayıtzinciri ile de yapabilirsiniz. Yapılan iş aynı olur ama kayıtların tutulduğu sistem değişir. Aslında tek fark bu. Kullanıcıya yansıması olmaz. Hatta kullanıcı altyapının ne olduğu ile zerre ilgilenmez çünkü tek yapmak istediği parasını gönderip almaktır.
Kayıtzinciri altyapısını pek çok yere uyarlayabilirsiniz; mesela enerji ticareti bu alanda çok konuşulan bir uygulama ama gerçekten ihtiyaç var mı? Veritabanlarının milisaniye mertebesindeki işlem hızları karşısında kayıtzincirinin 10 dakikayı bulabilen onay süresine geçmenin mevcut piyasa yapısında olumlu katkısı ne? Bence yok. Enerji ticaretinde OTC’ler ve BIST tüm işlemleri gerçekleştirmeye yetkili kurumken ve sizin serbest enerji ticareti yapmanız mümkün değilken mevcut altyapıyı veritabanından kayıtzincirine değiştirmenin kime ne faydası var?
Güneş enerjisi yatırımlarında da çatı tipi GES’lerin ürettiği enerjiyi komşularına kayıtzinciri kullanarak satılmasından bahsediliyor. Güzel bir düşünce, uygulanabilir ama ne kadar pratik? Kayıtzincirindeki karmaşık algoritmik yapıyı son kullanıcı yönetebilecek mi? Bu durumda da kayıtzinciri alanında “hizmet sağlayan” başka aracı şirketler sizin kayıtzinciri teknolojisi ile işlem yapmanıza aracılık ederek kendi borsalarını oluşturacaklar. Peki bunun EDAŞ’ların okuduğu sayaçlardaki değerleri veritabanına yazmasından ne farkı kaldı? Ayrıca enerjiyi satmanız için kullanacağınız enerji nakil hatları EDAŞ’ların yönetiminde. Sonuçta kablo çekip komşunuza satamıyorsunuz. Eğer arada aracı kurum / işlemi gerçekleştiren bir firma (startup) olacaksa neden kayıtzinciri? Bu altyapıda kayıtzinciri olabilir mi? Evet. Gerek var mı? Bence hayır.
Söylediklerim demek değil ki kayıtzinciri teknolojisi gereksiz bir teknoloji. Aksine gelecekte pek çok alanda kullanılacak bir teknoloji (mesela sağlık verilerinize erişim izni verip kaldırmanızı sağlayan bir altyapı gibi) ama günümüzde heryere uyarlama isteği bence teknolojinin kendisine zarar veriyor. Bugün bu teknolojinin en önemli uygulama alanı Bitcoin gibi bir dijital paradır çünkü kara veya değil paranın dünya üzerinde serbestçe transferine izin vermektedir. Bitcoin, bankalar olmadan bu teknolojiyi yönetebilecek bireylerin kendi içlerinde para transferine izin veren bir sistem. Burada anahtar kelime “bu teknolojiyi yönetebilecek kişiler”.
Umarım kayıtzincirini her konuya uyarlama arzusu bu teknolojinin gelişimine zarar vermez çünkü bende bir antipati oluşturmaya başladı bile. Bir teknolojiyi bir alana uyarlamak için o teknolojinin neye istinaden geliştirildiğini iyi kavramak gerekli.
Bir yanıt yazın