Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi (fotovoltaik) için YEKDEM ne kadar avantajlı ?

8 Ocak 2011 tarihinden çıkarılan YEKDEM (Yenilenebilir enerji kaynakları destekleme mekanizması) tarafından önceki yazımda da belirttiğim gibi 133$/MWH (100€/MWh) teşvik verilmekte. Her ne kadar bu iş kolu için teşvik verilse de sürdürülebilir bir iş olması için üretilen ürünün piyasa şartlarında rekabetçi bir yapıda olması önemli. Bu kapsamda hep konuşulan ikili anlaşmalar, PMUM’a satış ve YEKDEM’den faydalanma konularını incelemek istiyorum. 

Öncelikle PMUM’dan başlamakta fayda görüyorum.

Yukarıdaki resmin içindeki üstteki grafik 1687 kWh/kWp/Yıl üretim ön görülmüş bir santralin PVSYST simülasyonu. Aylık ve saatlik bazda üretimler görülmekte. Sistemde şebeke tarafından hiç kesilme olmaması öngörülmüştür. Bu grafik ideal’e yakın bir grafiktir zira Türkiye’nin güneyinde üretim yapan gerçek bir santralin verileri 04:00’da da kısmi olarak başlayabilmekte ve akşam 20:00’a kadar sürebilmektedir. Bu zaman dilimlerindeki değerler az olduğu için ve PMUM’da düşük fiyatlara denk geldiği için göz ardı edilmiştir. Özetle; bu hesaplamaların sonucunda elde edilecek veriler 1687kWh/kWp/Yıl için optimum verilerdir.

Resmin alt tarafında ayrıca renklendirilmiş olan kısım son 2 yılın PMUM fiyatlarının saatlik ortalamasıdır. En altta hesaplanan rakamlar ise 1MW bir solar (fotovoltaik) enerji santralinin 1 yıllık üretimi sonucu elde edilen PMUM geliridir. 

PMUM her ne kadar tüketimin tepe noktası olan saatlerde PTF (Piyasa takas fiyatı) en yüksek fiyatı yakalasa ve fotovoltaik enerji santralleri bu saatlerde maksimum üretime’e ulaşsa da bu tablo sonucunda yılda elde edilen ortalama rakam 70€/MWh -> 91$/MWh’tir. Bu rakamlardan sistem kullanım bedelleri de düşülecektir. Aslında bu alt limit lisanslı başvurularında 133$/MWh’in altına fiyat verecekler içinde alt limiti oluşturmaktadır. Bu bedelden TEİAŞ tarafından tahakkuk ettirilen bölgesel iletim tarifelerini düşmek gerekir. 14 bölgeye ayrılmış bu tarifeler 5.245,37TL/MW-Yıl ile 20.814,49TL/MW-Yıl arasında değişmektedir. Kurulu güce göre tahakkuk ettirilmektedir. 1650kWh/kWp/Yıl üretime sahip bir santralde iletim bedelinin teşviğe etkisi 1,3€/MWh ile 5,3€/MWh arasında değişmektedir. Bu sebeple elimize geçen son rakam 68,7€/MWh ile 64,6€/MWh arasında değişim gösterecektir. Üretimin 1650kWh/kWp/Yıl’ın altına düştüğü durumlarda fark daha da büyüyecektir.

İkili anlaşmalara geldiğimiz durumda ise ikili anlaşmaların amacı tedarikçi ve müşteri için arz-talep güvenliğinin sağlanması ve bu güvenlik sağlanırken daha uygun fiyatların yakalanmasıdır. Başka enerji kaynakları için 65€-70€ civarında seyreden ikili anlaşmaların solar enerji kaynaklarını teşvik etmek için daha yukarılara çıkacağını zannetmiyorum zira arz-talep-denge durumu geçerli.

YEKDEM’i en sonraya bırakmamın sebebi daha detaylı bir şekilde inceleyecek olmam. Lisanslı üretimde ya YEKDEM kapsamında satabilirsiniz ya da PMUM/İkili Anlaşma kapsamında ama lisanssız üretimde YEKDEM kapsamında satmakla yükümlüsünüz. Lisanssızda da sistem kendi içinde bağlantı noktası olarak (Üretildiği Yerde Tüketim/Farklı Yerde Tüketim) olarak ikiye ayrılmakta. 

 

 Üretim noktasında yapılacak kesintiler için “Sistem Kullanım Bedeli” tahakkuk ettirilecektir. 2 numaralı bağlantı durumu (İletim şalt sahalarının dağıtım şirketinin kullanımındaki OG baralarına özel hattı ile bağlı tek bir tüzel kişi durumundaki kullanıcılar) için 1,1TL/MWh (0,46 €/MWh), 3 ve 4 numaralı bağlantı durumu için (İletim şalt sahalarının dağıtım şirketinin kullanımındaki OG baralarına dağıtım şirketi hattı ile bağlı tek bir tüzel kişi durumundaki kullanıcılar ve diğer tüm dağıtım sistemi kullanıcıları) 12,1 TL/MWh (5,1 €/MWh) sistem kullanım bedeli ödenecektir. 

Bu simülasyonda sistemin 1650MWh/Yıl üretimi olduğu ön görülmüştür. Sisteme 100€/MWh YEKDEM  teşvik ile satımı ön görülen enerji santralinin faturalamaya esas net getirisi sistem kullanım bedelleri düştükten sonra 94,90€/MWh’e gelmektedir. Yine aynı şekilde tüketici aktif enerjisini 72,72€/MWh’e alırken faturalamaya esas tutar (dip toplam) 106,49€/MWh’tir. Bu şekilde bir mahsuplaşma yaptığımız takdirde üretiminden fazla tüketimi olan bir tüketicinin bu koşullar altında 350MWh fark ve sistem kullanım bedelleri için ödemesi gereken tutar 37.271,22€’dur. Üretilen enerjinin net satış bedeli bu durumda 94,90€/MWh’tir.

Şimdi bu simülasyonu üretim ve tüketim tesisinin aynı yerde olduğu, üretimin üretildiği anda tüketildiği şekilde yeniden tasarlayalım. 

Bu simülasyonda enerji bedellerinin ve kesintilerin aynı olduğu görülecektir. Bu durumda net enerji kullanımı birbirinden çıkarılıp hesaplanması durumunda 2000MWh – 1650MWh = 350MWh * Net Tüketim Tutarı (106,49€/MWh) ile 37.271€ olduğu görülecektir. Üretilen enerjiye sistem kullanım bedeli kesintileri uygulanmamıştır. Bu modelde dışarıya hiç enerji verilmemek koşuluyla üretilen enerjinin asıl bedeli tüketilen enerjinin toplamına eşittir. Bu durumda üretilen enerjinin net satış bedeli 106,49€/MWh’tir.

Şimdi elde ettiğimiz rakamlar özetle yazalım;

1)  PMUM Satışı : 64,6€/MWh – 68,7€/MWh

2) İkili anlaşmalar : 65€/MWh – 70€/MWh

3) YEKDEM – Farklı Lokasyon : 94,90€/MWh

4) YEKDEM – İç Tüketim : 106,49€/MWh

Rakamlardan da anlaşılacağı gibi dağınık bir enerji türü olan  fotovoltaik (solar) enerjinin üretildiği yerde tüketilmesi en karlı iş modelidir yalnız nakit bir para akışı sergilemediği için giderin azalması söz konusudur. Bu durumda ki borçlanma modelinde gerekli temlikler veya teminatlar farklı şekillerde gelişecektir. Finansal bir kuruluşun akışa müdahale edeceği bir yapı söz konusu değildir. 

Eğer enerjinin komple satışı söz konusu ise YEKDEM, PMUM fiyatlarına oranla en az yaklaşık 26.2€/MWh fark ödemektedir. 

Enerji arzındaki sıkıntılara örnek olarak İtalya, İspanya ve Bulgaristan gösterilebilir. Bulgaristan’da 248,3€/MWh olan tarife dağıtım ve iletim bedellerinin arttırılması suretiyle 151,5€/MWh’lere kadar düşürülmüş; itirazlar ve mahkemeler devam etmektedir ayrıca EVN tarafından santraller çeşitli zaman dilimlerinde kesilmektedir. Yasal olarak EVN ile imzalanan kontratlarda şebeke tehlikesi gördüğü anda kesme yetkisi vardır. Yukarıdaki grafik örnek bir santralden alınmıştır. 7.25kWh/m2’nin 2.223kWp nominal üretimi olan bir santraldeki eşleniği yaklaşık 12MWh/Gün’dür. Burada sadece şebeke kesintisinden dolayı günlük yaklaşık %25 enerji üretim kaybı vardır, düşürülmüş teşvik rakamı da cabasıdır. Enerji talebinin her yıl yükseldiği Türkiye’de fotovoltaik enerjinin sisteme gerçek anlamda entegrasyonu için şebeke fiyatları ile rekabet edebilecek bir durumda olması gerekmektedir. Çok yüksek teşvikler ile ayakta tutulan bir sistem sürdürülebilir değildir ve bunun bedelini yine bu ülkenin vatandaşları ödedikleri vergiler ile karşılayacaklardır. Şuanda elde edilen fiyatlar ile bu şebeke-eşdeğerliliğine (grid-parity) erişmek daha mümkündür.

Sizce biz bu grafiğin neresindeyiz ?